www.metale.xmc.pl

Hartowanie Metali Umacnianie Zastosowanie Obróbka Metalurgia Cechy Właściwości

🔥 Stale Narzędziowe

Stale szybkotnące do obróbki skrawaniem lub obróbki plastycznej na zimno


Własności:
Duża twardość i odporność na ścieranie w temp do ok. 600C
Bardzo duża hartowność
Efekt twardości wtórnej

Skład chemiczny:
0,9 – 1,4% C + składniki stopowe Cr, Mo, W, Co, V ewentualnie Si
4 główne składniki stopowe to W Mo V Co
SW18 18 0 2 0
SW7M 7 5 2
SK10V 10 3 3 10

Klasyfikacja gatunków:
wolframowe (SW18, SW11, SW14)
wolframowo – molibdenowe (SW7M)
kobaltowe (SKC, SK5M, SK10V, SK8M, SK5V, SK10V)
zastępcze – oszczędność (SW2M5, SW3S2)
ledeburytyczne (perlit + eutektyka ledeburytyczna)

Obróbka cieplna:
hartowanie: 1180-1260°C (kąpiel solna, olej, sprężone powietrze)
odpuszczanie: wysokie 540-570°C
twardość 64 – 68 HRC

Zastosowanie:
Wieloostrzowe narzędzia skrawające, wykrojnikowe, narzędzia do obróbki plastycznej na zimno i gorąco

Struktura:
Martenzyt listwowy i około 20%austenitu szczątkowego oraz węgliki

Stale narzędziowe do pracy na gorąco
Własności


wysoka wytrzymałość i twardość
odporność na ścieranie w wysokiej temp pracy
odporność na zmęczenie cieplne i obciążenia dynamiczne
praca w zakresie 250-700C

Skład chemiczny:
średniowęglowe 0,3 – 0,6% C + składniki stopowe Cr, Mo, W, Ni, V ewentualnie Mn, Si, Co, B

Klasyfikacja gatunków:
niskostopowe na narzędzia do kucia na młotach (hartowność)
gatunki: WNL, WNL1, WNLV, WCMB, WLB
wysokostopowe na narzędzia do prasowania, wyciskania, do odlewania do form pod ciśnieniem,
odporne na odpuszczanie,
gatunki: Cr-Mo (WCL, WCLV, WLV, WLK), Cr-W (WWS1, WWW 0,9% W)
Zjawisko zmęczenia cieplnego

Obróbka cieplna:
hartowanie: 850-1100°C (olej, kąpiel solna, sprężone powietrze)
odpuszczanie: wysokie 500-600°C
twardość 45 – 65 HRC

Zastosowanie:
Niższe temp: narzędzia kuźnicze i noże do cięcia na gorąco, najwyższe: matryce pras kuźniczych, formy do odlewania pod ciśnieniem.

Struktura:
Martenzyt listwowy nasycony pierwiastkami stopowymi i węglem.

Stal narzędziowa do pracy na zimno

Własności:
temp pracy do 200C
podwyższona hartowność
duża odporność na ścieranie
wysoka skrawność
lepsza ciągliwość (niektóre)

Skład chemiczny:
0,8 – 2,0% C (15 gatunków) + składniki stopowe Cr, Mo, W, ewentualnie Mn, Si, Ni
0,4 – 0,6% C (3 gatunki) + składniki stopowe Cr, Mo, W, ewentualnie Mn, Si, Ni

Klasyfikacja gatunków:
niskostopowe (małe narzędzia skrawające), hartowane w wodzie;
gatunki: NV, NW1, NC5 (0,5% Cr)
średniostopowe (średnie narzędzia skrawające), hartowane w oleju
gatunki: NC4, NC6, NWC, NCMS, NCMV
ledeburytyczne (odporne na ścieranie) na matryce do pras na zimno
gatunki: NC10, NC11, NC11LV, NW9
stale odporne na uderzenia, 0,4 – 0,6% C dłuta, wybijaki
gatunki: NZ2, NZ3, NPW

Obróbka cieplna:
hartowanie: 800-1000°C (olej, kąpiel solna, sprężone powietrze)
odpuszczanie: niskie 160-280°C, lub średnie 280-500°C
twardość 58-64 HRC (wysokowęglowe), 45-50 HRC (średniowęglowe)
Struktura: martenzyt listwowy i austenit szczątkowy oraz węgliki równomiernie rozmieszczone w osnowie

Stale i Stopy o Szczególnych Wlasnościach

Stale stopowe do pracy w podwyższonej temperaturze

Własności:
temp pracy do 600C
dobre własności wytrzymałościowe i ciągliwości w temp pokojowej i podwyższonej

Skład chem:
Ze względu na skład chem stale te dzielimy na:
Niskowęglowe: do 0,25%C
Średniowęglowe: powyżej 0,25%C
Niskostopowe: małe i średnie stęż C i stęż pierw stopowych do 3%
Średniostopowe: średnie stęż C i stęż pierw stopowych 3-5%
Wysokostopowe: duże stęż pierw stopowych ponad 5% (w tym Cr ponad 10%)
Obróbki cieplne i struktury:
Normalizowanie 880-940C; ferrytyczno-perlityczna
Normalizowanie 880-1050C i odprężanie 610-780C; ferrytyczno-bainityczna
Ulepszanie cieplne: hartowanie 840-1080C i odpuszczanie 530-780C; martenzyt wysokoodpuszczony

Zastosowanie:
Rury kotłowe, zbiorniki ciśnieniowe, przemysł chemiczny

Stale żaroodporne i żarowytrzymałe

Własności:
temp pracy powyżej 600C
duża żaroodporność i żarowytrzymałość
Żaroodporność polepszają dodatki: Cr: 5-30%, Si: 1-2,5%, Al: 1-5%
Żarowytrzymałość polepszają: Ni 9% w obecności 18% Cr, oraz Mo, V, W, Co, Ti, Cr, Si (zwiększają energię wiązania atomów sieci roztworu stałego), umocnienie zgniotowe, utwardzanie dyspersyjne

Skład chem i struktury:
W zależności od składu chem stale te możemy podzielić na:
Cr i Cr-Si; struktura ferrytyczno-perlityczna, hartujące się na martenzyt po ochłodzeniu w powietrzu
Wysokochromowe z dodatkiem Al i podwyższonym stęż Si; struktura ferrytyczna z wydzieleniami węglików
Cr-Ni; struktura ferrytyczno-austenityczna
Cr-Ni z dodatkiem Si; struktura austenityczna z wydzieleniami węglików
Zastosowanie: ferrytyczne: nie obciążone części aparatury chem, pieców, palników gazowych; austenityczne: na podobne elementy lecz obciążone mechanicznie.

Stale zaworowe

Własności:
Żarowytrzymała
Duża odporność na korozję w atmosferze spalin w temp do 750C (poprzez dodatek Si i Cr)
Duża twardość i odporność na ścieranie (duże stężenie C: 0,4-0,6%)

Skład chem i struktury:
W zależności od struktury stale te możemy podzielić na:
Martenzytyczne – silchromy: 0,4%C, do 0,7%Mn, 2,5%Si, 9%Cr, do 0,6Ni
Austenityczne

Obróbka cieplna:
Martenzytyczne: hartowanie 1010-1060C, odpuszczanie 700-790C / woda, struktura: martenzyt wysokoodpuszczony
Austenityczne: przesycanie z temp 1050-1170C / woda, starzenie 700-750C, struktura: austenit z dyspersyjnymi wydzieleniami węglików i węglikoazotków

Zastosowanie:
Najsilniej obciążone zawory wylotowe i wlotowe silników lotniczych

Stale i stopy oporowe

Własności:
Żaroodporne
Mała przewodność cieplna
Mała oporność właściwa
Mały temperaturowy współczynnik oporności i rozszerzalności
Wysokie własności wytrzym w temp pokojowej
Duża odporność na pełzanie w wysokiej temp
Duża odporność na korozję gazową

Skład chem i struktury:
W zależności od składu chem stale te możemy podzielić na:
Żelazowo-chromowo-aluminiowe o strukturze ferrytycznej: 0,03-0,15%C, 4,5%Al, 13-23%Cr, 0,5%Si; temp pracy: 1050-1300C, oporność właściwa: 1,26-1,4 Wmm2/m
Niklowo-chromowe o strukturze austenitycznej: do 0,09%C, 19-30%Cr, 50-80%Ni; temp pracy: 1110-1230C, oporność właściwa: 1,07-1,15 Wmm2/m

Zastosowanie:
Elementy grzejne pieców

Stale i stopy odporne na korozję

Stale trudnordzewiejące:
są to stale o nieznacznie wyższej odporności na korozję niż stale węglowe. Zawierają 0,1%C oraz dodatki 1-3% pasywującego Cr oraz 0,5%Cu, wprowadza się także P, Al., Ni. Zastosowanie: głównie jako spawalne, pracujące w środowisku atmosfery przemysłowej oraz morskiej.

Stale wysokochromowe:
Odporne głownie na korozję chemiczną

Podział:
Ze względu na strukturę:
stale ferrytyczne – zawartość węgla nie przekracza 0,1% np. 1H13, 0H13
stale ferrytyczno-martenzytyczne – zawartość węgla do 0,3% np. 2H13, 3H13.
Stale martenzytyczne – zawierają powyżej 0,3% węgla
Ze względu na zawartość chromu
grupy 12 do 14% (wszystkie),
grupy 16 do 19% (wszystkie), np. H17, H18, L17
grupy 23 do 27% (tylko stale ferrytyczne), np. H25

Obróbka cieplna:
małe stęż C: wyżarzanie 750-800C z bardzo wolnym chłodzeniem – ferrytyczna
większe stęż C: hartowanie 950-1000C i odpuszczanie
Zastosowanie: ferrytyczne o zawartości do około 0,12%C i 16-18%Cr odznaczające się dobrą spawalnością stosowane są na części urządzeń w przemyśle chemicznym i spożywczym np. H17T i H17N2. Ferrytyczne stale Cr o zawartości ok. 27% Cr używane są najczęściej jako żaroodporne. Stale zawierające 0,9-1%C i 17-19%Cr np. H18 stosuje się na części wymagające dużej odporności na ścieranie i korozję, np. łożyska kulkowe, panewki, zawory i narzędzia chirurgiczne.

Stale chromowo-niklowe odporne na korozję


odporność na korozję elektrochemiczną
w całym zakresie temp wykazują strukturę austenitu
wyższe własności mechaniczne, odporność na korozję od ferrytycznych

Skład chem:
8% Ni przy co najmniej 18% Cr (Ni: 8-27%, Cr: 18-23%, Mn do 2%)
C: 0,04-0,17%
Dodatek 1-3% Mo (odporność na działanie kwasu octowego i siarkowego)
Dodatek 2-3% Si (odporność na działanie HCl i siarkowego)
Dodatek 3% Cu (obniża skłonność do korozji naprężeniowej)

Obróbka cieplna:
Przesycanie 1100C / woda
Zastosowanie: środowisko kwasów org i nieorg, agresywnych środków spożywczych, związków azotu

Stale chromowo-niklowo-manganowe odporne na korozję:
Stale oszczędnościowe (deficyt Ni) o strukturze austenitu. Stabilizacja austenitu 0,1-0,3%N, 13-17%Cr, 4%Ni, 9%Mn. Gorsza odporność korozyjna od Cr-Ni. Zastosowanie: aparatura chem pracująca pod ciśn w wys temp

Stale do pracy w obniżonej temperaturze

Własności:
stosowane w zakresie od 0 do -260°C
Wraz z obniżaniem temperatury zwiększa się wytrzymałość, zmniejsza się ciągliwość i odporność stali na kruche pękanie
Do pracy w obniżonych temperaturach stosowane są:
Stale węglowe i niskostopowe (max -50°C), zawierają dodatek Ni, Mn, Al, Nb, Mo, Cr, Cu do 1%
Stale niklowe – zawierają 1,5-9% Ni, temp pracy -50¸-200°C; Głównym dodatek Ni- przesuwa tk przejścia w stan kruchy do mniejszych wartości, powodując zwiększenie udarności maksymalnej w temperaturze wyższej od progu kruchości. Ni wpływa na powstawanie drobnoziarnistych struktur bainitycznych i martenzytycznych. Obróbka cieplna wpływa na temp przejścia w stan kruchy: ulepszanie cieplne – martenzyt drobnolistwowy wysokoodpuszczony ma najniższą, trochę wyższa dla bainitycznej, normalizowanie – ferrytyczno – perlityczna najwyższa temp
Stale chromowo – niklowe i chromowo- niklowo- manganowe; struktura austenityczna
Stopy wysokoniklowe – 36% Ni, temperatura do -269°C; struktura austenityczna
Zastosowanie: w chemii, petrochemii, przemyśle lotniczym.

Stale odporne na ścieranie

Typowa stal to 11G12 (Hadfielda). Stal w temperaturze wyższej od około 950°C wykazuje strukturę austenityczną. Podczas chłodzenia z wychłodzeniem izotermicznym w temperaturze ok. 600°C z austenitu wydzielają się węgliki, a następnie częściowo przebiega przemiana perlityczna. Stal 11G12 w stanie przesyconym cechuje się dużą skłonnością do umocnienia w wyniku zgniotu związanego z tworzeniem mikrobliźniaków. Stosowana jest na elementy narażone na ścieranie przy dużych i dynamicznych naciskach powierzchniowych.

Stale i stopy o szczególnych własnościach magnetycznych

Stale i stopy magnetycznie miękkie:
O dużej pozostałości magnetycznej i małym natężeniu koercji). Stosowane są w postaci blach elektrochemicznych, zawierają 0,08% C i 0,4-3,4% Si. Walcowanie tych blach jest korzystne, po walcowaniu poddaje się wyżarzaniu odwęglającemu doprowadzając do korzystnego rozrostu ziarna. Materiały te powinny być odkształcone plastycznie na zimno, gdyż zgniot zwiększa koercję.

Stale i stopy magnetycznie twarde:
O mniejszej pozostałości magnetycznej i większym natężeniu koercji). Stosowane są na magnesy trwałe. Charakteryzuje je moc właściwa, która powinna osiągać największą wartość. Wymagania te spełniają stale węglowe oraz stale stopowe zawierające W, Cr i Co, silnie zwiększające koercję. Stosuje się stopy Al.- Ni- Co (10-15% Al., 20-30% Ni, 20% Co). Stopy te wykazują 10-krotnie większą wartość mocy właściwej niż stale niestopowe.

Wysokowytrzymałe niskowęglowe stale martenzytyczne utwardzane wydzieleniowo „maraging”
Znaczna wytrzymałość i plastyczność
Umacniają się dzięki wydzielaniu faz międzymetalicznych

Skład chem:
Zawartość C poniżej 0,03%
Główny pierwiastek Ni 8-25% (polepsza hartowność, odporność na kruche pękanie, obniżenie progu kruchości)
Ti (umacnia ale powyżej 1% obniża ciągliwość)
Mo 3-10% (poprawia ciągliwość)
Co 9-20% (umożliwia wprowadzenie innych pierwiastków)
Cr (umacnia martenzyt, poprawia odporność korozyjną)

Obróbka cieplna:
Hartowanie 800-900C / powietrze; struktura: bezwęglowy żelazoniklowy martenzyt o Rm=1000MPa, twardość ok. 30HRC i znacznej plastyczności
Odpuszczanie 450-550C; Rm=1900MPa, twardość ok. 40HRC i nieznaczny spadek plastyczności

Zastosowanie:
Stosowane są jako materiał na elementy pracujące w szerokim zakresie temp od -200¸600°C mocno obciążone elementy. Zbiorniki wysokociśnieniowe, sprężyny, matryce kuźnicze.

Wykrywacze Metali